پرسش: اعتبار سكه هاى زمان ناصرالدين شاه

سلام.
آنچه در مورد سکه های مسی شنیده اید، مربوط به زمان ضرب چکشی و تولید سکه های مسی موسوم به "فلوس" توسط حکام ولایات بوده است. اما در دوره ماشینی، مسکوکات نقره و طلای هر پادشاهی رسما تا پایان سلطنت او اعتبار داشته اند و این درحالیست که سکه های مسی و مس-نیکلی ماشینی به دلیل عدم درج نام پادشاه وقت بر آنها، تا پایان دوره قاجار اعتبار داشته اند. البته پایان رواج مسکوکات طلا و نقره هر پادشاه با روی کار آمدن پادشاه بعدی هم بیشتر جنبه ظاهری داشته و این سکه ها عملا با تغییر پادشاه، اعتبار خودشون رو از دست نمی دادند؛ چون نه حکومت امکانات لازم رو برای خارج کردن همه این سکه ها از چرخه داشته و نه مردم اهمیت چندانی به طرح و نقش مسکوکات می داده اند... برای بسیاری از مردم ایران اهمیت چندانی نداشت که تصویر کدام پادشاه بر سکه نقش بسته و فقط به جنس، وزن و عیار اون توجه میکردند. به همین دلایل هم هست که این همه سکه نقره ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه به دست ما رسیده! در حالیکه قاعدتا باید بسیاری از این مسکوکات حداکثر تا زمان احمدشاه از چرخه پولی خارج و آب می شدند...
-------------
موضوع تعویض سکه های مسی چکشی به صورت سالانه توسط حاکمان ولایات، یک امر معمول بوده که در بسیاری از منابع سکه شناسی بدان تصریح شده است. من در تعجبم که جناب موسوی چگونه از این موضوع بدیهی بی اطلاع هستند؟! حتی فرح بخش به اقدام فرماندار رشت مبنی بر تعویض ماهانه سکه های مسی در زمان ناصرالدین شاه اشاره نموده است. این عمل در بسیاری از ولایات و شهرهای ایران انجام می شد و برخلاف تصور آقای موسوی، یک موضوع موردی و خاص نبوده است. باید توجه کرد که منظور از تعویض سکه های قدیمی، افول شدید ارزش آنها و مجبور شدن مردم به تعویض آنها با نمونه های جدید الضرب است که عملا این کار حکام محلی باعث از رسمیت افتادن سکه های قدیمی می شد و اصولا هرگاه سکه ای ارزش اسمی رسمی خود را در مقابل نمونه مشابه اش (با همان وزن و عیار ولی جدید الضرب) از دست بدهد، عملا فاقد اعتبار است و این نکته را گفتم که برخی چون جناب موسوی نگویند که فرح بخش به صراحت از باطل شدن سکه های قدیمی سخنی نگفته و اصولا باید دانست که روند رواج و ابطال سکه ها در عصر چکشی، به همین صورت عرفی و عملی بوده نه با تشریفات خاص قانونی.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره و همچنین شناخت بهتر روند ضرب سکه های مسی چکشی، میتوانید به منابع ذیل مراجعه نمایید:

- فرح بخش، هوشنگ، راهنمای سکه های ضربی (چکشی) ایران از سال ۹۰۰ تا ۱۲۹۶ هجری قمری (۱۵۰۰ تا ۱۸۷۹ میلادی)، تهران: آشتی، ۱۳۸۱، ص ۷.

- آزمون، زینب، تاریخ قاجاریه: نگاهی به تاریخ قاجاریه بر اساس سکه ها و مدال های این دوره، تهران: راشدین، ۱۳۹۴.

- شهبازی فراهانی، داریوش، تاریخ سکه (دوره قاجاریه)، تهران: بورکه یی، ۱۳۸۰.

سلام
خیر سکه های مسی ناصرالدین شاه و هیچ شاه دیگری، بعد از یک سال بی اعتبار نمی‌شده اند. ممکن است در مواردی سکه های جدید جایگزین سکه های قدیمی شوند ولی برای آن زمان مشخص می‌کردند و همیشه این اتفاق رخ نمی‌داد.
این توصیحات برای همه ی دورها (چکشی و ماشینی) صدق می‌کند.