انتشار کتاب ؛ آیکونوگرافی سکه های ساسانی

این کتاب تلاشی است جهت شناسایی زوایای پنهان منش، روش و هنر پیشینیان در سرزمین کهن ایران جهت بسط و گسترش این فرهنگ غنی در پیشگاه آیندگان می باشد.

سکه های ساسانی گنجینه های نفیسی از تاریخ، فرهنگ، مذهب، هنر و پیشینه ایران باستان هستند. سکه ها در واقع هنر و فرهنگ ساسانی را دقیق تر و کامل تر نمایان گر می سازند.

از پادشاهان دوره ساسانی که حدود چهار قرن بر ایران حکومت می کردند، سکه های متنوعی موجود است که هر کدام از آنها نمایانگر سلیقه، اعتقادات و میزان بزرگی و عظمت پادشاه مذکور است. مسکوکات ساسانی سیمین و مسین و به ندرت زرین در مبادلات تجاری در منطقه ای وسیع جریان داشت. در شهرها، استعمال سکه وسعت یافت و تعداد فراوانی از درهم های سیمین ساسانیان در ایران یا در ممالک مجاور استفاده شده است.

طبق نظر گیرشمن پول های ایران در زمان ساسانیان از رونق و اعتبار زیادی برخوردار بوده و در نواحی بسیاری به عنوان پول رایج و معتبر از آنها استفاده می شده، به طوری که از کنار رود دجله گرفته تا کنار رود سند و از بیابان های عربستان گرفته تا بیابان های سیستان رواج داشته و به همین جهت در بازرگانی مشرق زمین بسیار رایج شده و حتی مللی که در مرزهای ایران بوده اند از سکه های ساسانی تقلید کرده اند و عده ای کثیر سکه هایی زده اند که بسیاری از آنها سجع ها مخصوص و خصوصیاتی دارند که به آسانی می توان تشخیص داد؛ ولی در عوض سکه های دیگر هم هست که بد تقلید کرده اند و خطوط آنها خوانده نمی شود.

از سکه های این دوره نه تنها در ایران و در دوره ساسانی بلکه در ممالک دیگر و حتی پس از انقراض ساسانیان در قسمت عمده ای از آسیا و اروپا رواج داشته است و عرب ها نه تنها آنها را از رونق نینداخته، بلکه از نقوش روی آنها نیز بهره برده اند.

مسکوکات ساسانی نخستین بار توسط پاروک در سال 1924 میلادی به طور منظم فهرست بندی شده و در دوران معاصر نیز گوبل (1954 م) آنها را روشمندانه طبقه بندی کرده است. باید گفت این مسکوکات، از نظر نوع کاملاً شرقی و از هر نوع تأثیر یونانی به دور هستند. سکه های ساسانی علاوه بر ارزش اقتصادی، فایده ای مهم در تاریخ دارند و آن اینکه در روی هر سکه، نقش هر پادشاهی که به نام او سکه ضرب شده دیده می شود که هر کدام دارای تاجی مخصوص به خود هستند که این مسئله خود مهم ترین راهنما برای شناخت شاهان آن دوره و تشخیص سکه های مربوط به آنها می باشد.

با ضرب سری جدید سکه های اردشیر تغییرات عمده ای در سکه ها صورت گرفت، بدین ترتیب که نیم رخ پادشاه برخلاف سکه های اشکانی، به سمت راست بوده و نام پادشاه با اوصاف آن بر حاشیه سکه با خط پهلوی ساسانی نوشته سده است. از نکات دیگر قابل اهمیت در این سکه ها، تصویر موجود در آنها است. تصاویر منقوش بر روی سکه ها از برجسته ترین هنر سکه سازی است که این هنر در دوره خسرو پرویز به اوج خود رسید. نقش روی سکه های ساسانی ریشه در تصویر شاهان پارس داشت و با هنر سکه زنی اشکانیان نیز پیوند خورده بود.

این کتاب پژوهشی پیرامون نقوش سکه های ساسانی از دیدگاه هنری است. در این پژوهش علائم و عناصر منقوش بر روی تعدادی از سکه های این دوره تاریخی مورد واکاوی قرار گرفته تا بلکه بتوان به بن مایه های فکری و سلیقه هنری موثر بر شکل گیری این نقوش دست یافت. بنابراین نگارنده در فصل ابتدایی کتاب می کوشد با شرح مختصری از تاریخ دوره ساسانی که برگرفته از اسناد و کتب معتبر تاریخی است، تصویری روشن تر از این دوره، برای خوانندگانی که احیاناً در این زمینه آشنایی کمتری دارند، ترسیم نماید.

در فصل دوم نیز با استفاده از روش آیکونوگرافی ـ آیکونولوژی تعداد 39 عدد سکه از سکه های دوره ساسانی موجود در گنجینه موزه ملی ملک به همراه تمامی عناصر موجود بر روی سکه، توسط مولف آنالیز خطی شده و مورد پژوهش قرار گرفته است. در این مرحله تک تک عناصر بصری موجود در سکه ها شناسایی و در مورد ساختار بصری آنها توضیحاتی ارائه شده است.

در ادامه هم زمان با تحلیل تاریخی سکه ها به پیوند عناصر موجود در آنها با تاریخ، مذهب و فرهنگ ایرانیان باستان پرداخته شده است و سرانجام در فصل پایانی، تفسیر کامل سکه ها از منظر نگارنده آورده شده است. در این بخش تمامی عناصر بصری دسته بندی شده و نسبت هر کدام از آنها با پادشاه، مذهب و فرهنگ او مشخص می گردد.

فهرست مطالب کتاب:

• مقدمه
• فصل اول/ تاریخ عصر ساسانی
• فصل دوم/ رویکرد آیکونوگرافی
• فصل سوم/ تحلیل ساختاری سکه ها
• منابع و ماخذ

آیکونوگرافی سکه های ساسانی؛ بررسی شمایل سکه های ساسانی موزه ملک اثر «مرضیه بهنامی فر» را انتشارات پازینه در 164 صفحه با همکاری مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک چاپ کرده است.

خرید کتاب آیکونوگرافی سکه های ساسانی

منبع: مرکز پژوهشهای ایرانی اسلامی